Ngo's en sociale bewegingen

In mijn vorige blogpost had ik het over de manier waarop ngo-medewerkers van rampgebied naar rampgebied reizen om aan wederopbouw te doen. Eerder werd ook al aangehaald welke problemen rijzen wanneer ngo’s vele malen beter zijn in het verlenen van bepaalde diensten dan de overheid. Hier bevindt zich een spanningsveld tussen de noodzaak van ngo’s voor het verlenen van humanitaire hulp en het feit dat zij daarmee veranderingen in het beleid van overheden tegenhouden.

In dit stuk zal ik de relatie tussen sociale bewegingen en ngo’s bespreken aan de hand van een artikel uit Le Monde diplomatique van september 2008: Bernard Hours, Derrière les évidences humanitaires - Une morale très politique.

De auteur bespreekt de relatie tussen slachtoffers en redders in een wereld van humanitaire interventies. Hij stelt dat er een sterke ongelijkheid is tussen beide. Volgens Bernard Hours worden de slachtoffers van humanitaire rampen “passieve figuranten […] in een emotionele marketing [eigen vertaling]” (Hours, 2008). Ngo’s gaan er volgens Hours ook vanuit dat zij de legitimiteit hebben om zich te bemoeien. Ze gaan uit van een globale civil society, waarin actoren zoals ngo’s zich niet hoeven te verantwoorden wat betreft hun nationaliteit, bronnen of ideologie. Dit leidt er volgens Hours toe dat de humanitaire hulp een “postpolitiek gebeuren [eigen vertaling]” (Hours, 2008) wordt. De lokale en de globale politieke context worden weggegomd in naam de humanitaire hulp. Ook voor het publiek dat de beelden van rampgebieden te zien krijgt op het journaal geldt dit. Politieke analyse of protest worden vervangen door emotionele beelden om de kijker aan te zetten tot donaties. Bernard Hours besluit zijn artikel met de zin: “L’émotion humanitaire produit au mieux de l’indignation. Elle empêche le rébellion.” (Hours, 2008).

Over het depolitiserende effect dat ngo’s kunnen hebben in een land heb ik het al eens eerder gehad. Ik zou daar nu dieper op in willen gaan door de relatie tussen sociale bewegingen en ngo’s te bespreken.

Ngo’s worden beschouwd als een belangrijk deel van civil society en hebben volgens verschillende actoren ook een democratiserend effect op civil society (Jad, 2007, p623). Het werk van ngo’s wordt vaak ook omschreven als het opbouwen van civil society op plaatsen waar die voordien niet bestond of zeer beperkt was. Als verdedigers van mensenrechten en democratische waarden zouden zij een kans bieden voor onderdrukten om hun stem te laten horen. Daarbij wordt wel eens vergeten dat er voor het bestaan van ngo’s al sociale bewegingen bestonden die het ook opnamen voor onderdrukte groepen. Deze sociale bewegingen vormden, met al hun goede en slechte kanten, evengoed een belangrijk deel van de civil society.

Hoewel er raaklijnen bestaan tussen ngo’s en sociale bewegingen zijn er ook belangrijke verschillen. Islah Jad onderzocht de relatie tussen ngo’s en sociale bewegingen in Palestina. Hij beschrijft een “NGOisation” (Jad, 2007, p626) van sociale strijd. Daarbij wordt de sociale strijd getransformeerd naar een project met een plan, tijdstabel en vast budget. De professionalisering binnen ngo’s beperkt daarenboven de deelname aan sociale strijd tot hoger opgeleiden (dit kunnen wij als studenten Conflict & Development vanaf volgend jaar waarschijnlijk aan den lijve ondervinden). In die zin hebben ngo’s eerder een ondemocratisch effect op civil society dan een democratiserend effect. In het geval van Palestina hebben ngo’s zelfs bestaande sociale bewegingen uit de markt geconcurreerd. Hun werking veranderde de basis van legitimiteit op grond van verzet en opoffering naar expertise en professionaliteit. Er werd ook minder gesproken over de algemene sociale, economische en politieke context van de sociale strijd dan over de noden van donoren en ngo’s (Jad, 2007, p628).

Een laatste kritische noot over de depolitiserende werking van ngo’s als afsluiter van mijn blogposts. De depolitiserende beperkt zich dus niet tot de staat, maar laat zich ook gelden in de donorlanden en in de sociale bewegingen van landen waar ngo’s actief zijn.

Bernard Hours (2008) 'Derrière les évidences humanitaires - Une morale très politique', Le Monde diplomatique, september 2008, p21.

Jad, Islah(2007) 'NGOs: between buzzwords and social movements', Development in Practice, 17:4, 622 — 629